(اطلاعات کامل پرستاری از سالمند در منزل)
از مسائلی که افراد نزدیک به سالمند در دوران سالمندی عزیزانشان با آن روبرو می شوند افسردگی است. افسردگی ربطی به پیری ندارد و شاید بارها و بارها دیده ایم افراد جوان نیز با این معضل روبرو شده اند. افسردگی مانند هر بیماری دیگری می تواند سالمندان را گرفتار کند، همانگونه که سالمند ممکن است دچار بیماری های قلب، فشار و دیابت شود گاهی نیز دچار افسردگی می شود و همانگونه که برای بیماری ها به پزشک مراجعه کرده یا از ویزیت سالمندان در منزل استفاده میکند و درمان می شود باید برای افسردگی نیز تحت درمان قرار گیرد. در صورتی که افسردگی درمان نشود، ممکن است ماه ها یا حتی سال ها ادامه پیدا کند و این امر مراقبت از سالمند را با مشکلاتی روبرو می کند.
افسردگی در سالمندان
افسردگی یکی از اختلالات شایع سالمندی است. شیوع افسردگی عمده، بسته به جمعیت مورد بررسی متفاوت است.
- سالمندان مقیم جامعه: 9/0% تا 9/4%
- سالمندان بستری دربیمارستان: 10% تا 12%
- سالمندان مقیم آسایشگاه: 14% تا 42%
عوامل تأثیرگذار بر افسردگی در سالمندان
عوامل زیر خطر ابتلاء به افسردگی را قوت می بخشد:
- تنهایی و نداشتن دوست صمیمی (مجرد بودن یا مطلقه بودن)
- زن بودن سالمند
- مصرف برخی از داروها یا ترکیبی از داروها
- داشتن پیشینه خانوادگی افسردگی
- عدم برخورداری از حمایت اجتماعی
- بیکاری سالمند
- قطع عضو (جراحی به علت سرطان – دیابت و …)
- وجود بیماری های مزمن یا شدید در سالمند
- ناتوانی در انجام کارهای شخصی مانند نیاز به پوشک سالمند
- زندگی پر استرس
- داشتن خاطرات آزاردهنده از گذشته
- ترس از مرگ
- دردهای مزمن یا شدید
- داشتن سابقه افسردگی در جوانی
- از دست دادن نزدیکان یا دوستان
- سوء مصرف مواد مخدر
تنهایی اصلیترین دلیل افسردگی سالمندان
سالمندی، در افراد بر اثر تغییرات بیولوژیکی و فیزیولوژیکی در سلولهای بدن ایجاد میشود و با فرسودگی سلول ها علائم دیگری نیز بروز می کند. در کنار عوامل دیگر، اصلی ترین عامل افسردگی در سالمندان، تنهایی آن ها در خانه است. احساس تنهایی آن ها را ناتوان کرده و در روابط بین فردی آن ها خلل ایجاد می کند که نتیجه آن احساس غمگینی، پوچی، تأسف و حسرت است.
مطالعات نشان داده اند احساس تنهایی، باعث اختلال در سلامت جسمی و روانی شده و جنبه های گوناگون زندگی اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین باعث زوال عقل شده و تمایل به خودکشی و افسردگی را حاد می کند.
انزوا یا تنهایی یکی از اصلیترین دلایل افسردگی در این سنین است. از آنجا که تنهایی باعث کاهش روابط اجتماعی میشود، یکی از مهمترین زمینه های افسردگی در دوران سالمندی است. افراد سالمند به دلیل از دست دادن انگیزه و هدف که به احساس بیهویتی هم منجر میشود، افسردگی این افراد روز به روز تشدید میشود تا حدی که ترجیح میدهند با هیچ یک از نزدیکانشان رفت و آمدی نداشته باشند و همین امر باعث میشود این افراد روز به روز منزویتر شوند.
مهم ترین درمان افسردگی سالمندان در منزل، میتواند ارتباط آن ها با اعضای خانواده یا با افراد هم دوره و هم فکرشان باشد. همینطور پرستار سالمند که در منزل همراه او بماند میتواند تا حد زیادی تنهایی او را کاهش دهد و از افسردگی او بکاهد. برای این منظور شاید بتوان گفت پرستار خانم جهت سالمند بهتر بتواند به سالمند کمک کند.
علایم افسردگی در سالمندان
- غم یا احساس یأس
- از دستدادن حس ارزشمندبودن (نگرانی از سربار دیگران بودن، احساس بیارزش بودن یا نفرت از خود)
- دردها و رنجهای غیرقابل توضیح یا تشدید شده
- از دستدادن علاقه به فعالیتهای اجتماعی و سرگرمیها
- کندشدنِ آهنگ صحبتکردن یا حرکتکردن
- کاهش وزن یا اشتها
- افزایش مصرف دخانیات و مشروبات الکلی
- احساس ناتوانی یا ناامیدی
- فکرکردنِ دائمی به مرگ یا خودکشی
- بی انگیزگی و کاهش انرژی
- مشکلات حافظه
- اختلالات خواب (دشواری در بهخوابرفتن یا خوابیدن یا خواب آلودگی در طول روز)
- بیتوجهی به مراقبتهای شخصی (حذف برخی وعدههای غذایی، فراموشکردن زمان مصرف داروها، اهمیتندادن به بهداشت فردی)
- احساس پوچی
- عصبانیت و کم حوصلگی
- داشتن اضطراب
- بی قراری
- احساس گناه
- اختلال در اشتهاء
- احساس ضعف در تمرکز
تاثیر افسردگی بر سلامت سالمندان
ابتلا به افسردگی در سالمندان علاوه بر تاثیر منفی خود بر روحیه و بعد روانی، اثرات منفی بر سلامت جسمانی سالمند نیز دارد. به این صورت که در سالمندان مبتلا به افسردگی سیستم ایمنی کاهش پیدا می کند و فرد را در معرض ابتلا به انواع بیماری های عفونی قرار میدهد. از سوی دیگر افسردگی باعث تاخیر در بهبودی بیماری ها و تشدید بیماریهایی مانند؛ دیابت، سرطان و الزایمر میشود.
خطر خودکشی از جدیترین و خطرناکترین عواقب افسردگی در سالمندان به ویژه در افرادی که سابقه خود کشی دارند، محسوب میشود. اگر سالمندی عنوان کرد که قصد خودکشی دارد و یا تهدید به خود کشی کرد، حتما تهدید او را جدی بگیرید و از متخصصین مجرب روانشناس و روانپزشک درخواست کمک کنید.
عدم تشخیص به موقع افسردگی روند درمان بیماری جسمی را به تأخیر میاندازد و افت عملکرد اجتماعی، محدودیت و رنج فراوان در ارتباطات اجتماعی و در نهایت وخیم شدن بیماری جسمی سالمند از عوارض تأخیر در درمان افسردگی است. همچنین در برخی کشورها مسئله خودکشی در سالمندان افسرده جدیتر از جوانان مبتلا به افسردگی بروز میکند.
باید توجه داشت که گیجی یا مشکلات توجه که توسط بیماری افسردگی ایجاد میشود در برخی از موارد شبیه علائم بیماری آلزایمر یا سایر بیماریهای مغزی خود را نشان میدهد. همچنین تغییرات خلقی و علائم افسردگی همچنین میتوانند توسط داروهایی که افراد سالمند برای درمان فشارخون بالا یا بیماریهای قلبی دریافت میکنند ایجاد شود. پس لازم است هر یک از موارد را در صورت مشاهده با پزشک متخصص درمیان بگذارید.
راه های پیشگیری از افسردگی سالمندان در منزل
- بیرون آمدن از خانه: میتوان به پارک رفت، ناهار را با دوستان میل کرد. قدم زد، فعالیتهای هنری انجام داد، فیلم دید و …
- کاهش زمانهای تنهایی: با دیگران در ارتباط باشید و اگر قادر به حرکت نیستید از کسانی که دوستشان دارید دعوت کنید تا به دیدنتان بیایند و یا با تلفن با آنها در تماس باشید. بیرون رفتن گروهی، ملاقات با دوستان و آشنایان، رفتن به اجتماعات و گروههای همسالان میتواند فرد سالمند را در مقابله با تنهایی و انزوا یاری دهد.
- کمک داوطلبانه به دیگران: کمک به دیگران یکی از بهترین راههای بهدستآوردن ارزش و احترام و کسب آرامش در این دوران است.
- یادگیری مهارتی جدید: بهدنبال فعالیتهایی بروید که همیشه آرزوی انجام آن را داشته و قادر باشد خلاقیت شما را شکوفا سازد.
- ورزش: اگر بیمار و ناتوان هستید راههای بسیاری وجود دارد تا قدرت بدنی خود را بالا ببرید حتی روی صندلی و ویلچر.
- مصرف وعدههای غذایی سالم: یک رژیم غذایی ناسالم باعث تشدید افسردگی میشود. بنابراین سعی کنید رژیم غذاییتان مملو از سبزیجات، میوه، حبوبات و پروتئین کافی باشد.
- حضور بیشتر دوستان و اقوام در کنار سالمند
- ایجاد فعالیت های ذهنی و جسمی متنوع برای سالمند
- خرید کردن سالمند در صورت توانایی
- آموزش استفاده از تکنولوژی به سالمند
- نحوه درست برقراری ارتباط با سالمند
- شرکت دادن بیشتر سالمند در فعالیت های اجتماعی
- سالمند به فعالیت های بدنی ملایم بپردازد از جمله پیاده روی، رفتن به پارک، ورزش کردن
- پر کردن اوقات فراغت سالمند با مطالعه روزنامه، کتاب و …
- بالا رفتن اطلاعات اطرافیان سالمند از بیماری های او و نحوه درمان و برخورد با آن ها
راه های درمان افسردگی سالمندان در منزل
مسلما تشخیص اولیه افسردگی در سالمند و درمان به موقع بسیار روند درمان را سرعت می بخشد. راه های مختلفی برای درمان افسردگی سالمندان در منزل وجود دارد اعم از: دارو درمانی، روان درمانی یا مشاوره و بستری و درمان با الکتروشوک یا تحریک مغز. بنا بر علائم و شدت بیماری، ویژگی و موقعیت سالمند و سن و سال او و همینطور تشخیص پزشک متخصص، درمان های ترکیبی یا یکی از آن ها تجویز می گردد.
1. درمان افسردگی سالمندان به روش دارو درمانی
از روش های درمان افسردگی سالمندان در منزل می توان به استفاده از داروهای ضد افسردگی نام برد مطالعات نشان می دهد داروهای افسردگی برای سالمندان ممکن است مفید باشند اما خطر عوارض جانبی در سالمندان هم باید با دقت بررسی شود. به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی قدیمی مانند آمی تریپتیلین و ایمی پرامین در کنار درمان افسردگی، ممکن است باعث سرگیجه و افت فشار خون ناگهانی گردد که باعث می شوند سالمند ناخودآگاه به زمین سقوط کند.
در ضمن این داروها در سالمندان بایستی با دوزهای پایین شروع شود که در طولانی مدت اثرگذار شود. مهم ترین این داروها عبارتند از:
- بازدارنده مونوآمین اکسیدوز (MAOI)
- ضد افسردگی سه حلقهای (TCA)
- ضد افسردگی معمولی
- مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپینفرین (SNRI)
- مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
2. درمان افسردگی سالمندان به روش روان درمانی
روان درمانی برای سالمندانی که ترجیح داده می شود دارو نخورند و یا علائمی خفیف تا متوسط دارند و یا سالمندانی که ناراحتی و استرس های بزرگی را (مثل از دست دادن خانواده و مشکلات سلامتی) تجربه کرده اند، می تواند مفید باشد.
البته بعضی از پزشکان، روان درمانی را همراه داروهای ضد افسردگی توصیه می کنند. روان درمانگر پس از صحبت با سالمند افسرده، می تواند در زمینه های زیر به او کمک کند:
- سالمند باورهای اشتباه خود را بشناسد
- باورهای مثبت را به جای باورهای اشتباه خود جایگزین کند
- علت های احساس افسردگی خود را در پیدا کند
- راه و روش هایی برای مهار احساسات و رخداد های منفی خود بیابد
3. درمان افسردگی سالمندان به روش بستری شدن
هنگامی که سالمندان به دلایل مختلف قادر به استفاده از داروهای ضد افسردگی نیستند و یا در صورتی که افسردگی شدید باشد و یا فرد قادر دیگر قادر به انجام کارهای روزانه خود نباشد و یا وقتی که تمایل به خودکشی در سالمند زیاد شده باشد از درمان به روش بستری و الکتروشوک درمانی استفاده می شود.
ترفندهایی برای کمک به درمان افسردگی سالمندان در منزل
می توانیم سالمندانی را که تمایل به گردش در خیابان داشته اند اما اکنون قادر به این کار نیستند، سوار ماشین کرده و در خیابان بگردانیم. به صحبت هایشان حتی اگر گله مندی باشد گوش دهیم. هنگامی که سالمند از بی خوابی خود می نالد بهتر است به او راهکارهای بهتر خوابیدن را ارائه دهیم تا اینکه بگوییم او باید به پزشک مراجعه کند یا اگر توان بیرون رفتن از منزل را ندارد از پزشک در منزل برای ویزیت او استفاده کنیم. بگذاریم کارهایی را که قبلا انجام می داده با نظارت ما باز هم انجام دهد. هرگز او را برای تمایل به ماندن در رختخواب و یا در فکر و غمگین بودن نباید سرزنش کنیم. از گفتن اینکه تو باید خوشحال باشی و این ناراحتی تو را از بین می برد بپرهیزیم.
سایر خدمات سها: صدور گواهی فوت در منزل
مواد غذایی مفید در درمان افسردگی سالمندان
مصرف برخی مواد غذایی به درمان افسردگی سالمندان در منزل کمک می کند. این خوراکی های مغذی بوده و با التهاب مغز مبارزه می کنند:
- مصرف سبزی های برگ سبز: سبزیجات با برگ سبز، بخصوص سبز تیره مانند اسفناج، کلم و کلم بروکلی و کاهو سرشار از مواد مغذی هستند و روی سیستم ایمنی بدن تأثیر مثبت گذاشته و ضد سرطان هستند.
- مصرف گردو: این محصول دارای اسیدهای چرب امگا ۳ می باشد که در بهبود عملکرد مغز تأثیر مثبت دارد و نشانه های افسردگی را کاهش میدهد.
- مصرف انواع ماهی: ماهی به دلیل داشتن امگا3 بالا، باعث شادابی و ارتباط بهتر بین سلول های مغزی می شود و همین امر به رفع افسردگی کمک می کند.
- مصرف مصرف آووکادو: آووکادو دارای اسید اولئیک، پروتئین، ویتامین C، ویتامین B12 و فیبر است و با تأثیرگذاری مفید روی مغز از افسردگی جلوگیری می کند.
- مصرف انواع توت: توت ها به علت داشتن مقدار بالای آنتی اکسیدان برای مغز مفید بوده و در درمان یا پیشگیری از افسردگی کمک شایانی می کنند.
- مصرف گوجه فرنگی: گوجه فرنگی از منابع اصلی فولیک اسید و اسید آلفالیپوئیک است. این مکمل غذایی با تبدیل گلوکز به انرژی، حالت روحی را بهبود بخشیده در نتیجه به درمان افسردگی کمک می کند.
- مصرف انواع لوبیا: لوبیا به دلیل اینکه آهسته هضم می شود سطح قند خون را ثابت نگه می دارد و موجب بهبود حال روحی می شود. هر مواد غذایی ای که قادر باشد سطح قند خون را تابت نگه دارد برای رفع افسردگی مناسب است.
- مصرف دانه ها: دانه هایی از قبیل بذر کتان، تخم چیا، شاهدانه، تخم آقتاب گردان و .. به علت داشتن چربی های مفید امگا3 جزو مواد ضد افسردگی دسته بندی می شوند.
- مصرف سیب: سیب سرشار از آنتیاکسیدان است که از اکسید شدن و ایجاد التهاب در سلولها جلوگیری میکند. و با فیبر محلول موجود در خود، قند خون را کنترل کرده و باعث سرزندگی می شود. برای درمان افسردگی خوردن یک سیب در روز توصیه می گردد.
مواد غذایی مضر در درمان افسردگی سالمندان
غذاهای ناسالم و کافئین دار و شکر دار به تشدید افسردگی سالمندان کمک می کنند این خوراکی ها شامل موارد زیر هستند:
- سوسیس و غذاهای فست فود
- پنیرهای چرب
- غلات غنی شده و سبوس
- غذاهای سرخ کردنی
- شیرینی های تجاری
- مصرف بالای قهوده و کافئین
- قند و شکر و مشتقات آن ها
- نوشابه و سایر نوشیدنی های گازدار
سازمان جهانی بهداشت و سالمندان
هر چند سالمندی فرآیند مداومی در زندگی انسان است، ولی اینکه دقیقاً از چه سنی آغاز میشود، مشخص نمیباشد. چرا که هر کس در سن خاصی پیر میشود. به طوری که برخی افراد در سنین نسبتاً جوانی، پیر شده و بعضی تا دیر زمان جوان می مانند. اما از نظر تعریف سازمان بهداشت جهانی، افراد بالای 60 سال، سالمند محسوب میشوند. سالمندی باید:
- تجربه مثبتی در زندگانی باشد.
- زندگی طولانی تر همراه با سلامت، مشارکت و امنیت مدنظر باشد.
سازمان جهانی بهداشت رویکرد رسیدن به این فرایند را “سالمندی فعال” معنی کرده است.
ارتقا کیفیت زندگی همراه با افزایش سن .به طور متوسط بیش از 70% سالمندان بالای 75 سال از 4-3 بیماری مزمن رنج میبرند.
طرح توانمندسازی سالمندان، آموزش شیوه زندگی سالم در تمامی ابعاد و سازگاری سالمند با دوران سالمندی و نهایتاً دستیابی وی به یک زندگی سالم و موفق اجرا میگردد.
اهداف اختصاصی
- ارائه خدمات توانبخشی مورد نیاز سالمندان
- آموزش شیوه زندگی سالم به سالمندان
- مشارکت سالمندان در برنامههای اجتماعی
- نهادینه کردن فعالیتهای ورزشی و تفریحی برای سالمندان
- استفاده بهینه سالمندان از اوقات فراغت و ارائه برنامه های فرهنگی و هنری به سالمندان
- ارائه خدمات حمایتی به سالمندان