زمانی‌که بیماری پس از گذراندن دوره بیماری، فوت می‌شود و یا بطور ناگهانی دچار مرگ می‌شود، اولین دغدغه بستگان، اخذ گواهی فوت و صدور جواز دفن است. که در این رابطه، پزشک صادر کننده گواهی فوت که دارای دفترچه مخصوص این کار می‌باشد باید بر بالین متوفی حاضر گردد. پزشک مربوطه به محض حضور در محل باید معاینات و بررسی کاملی از جسد داشته باشد با این هدف که:
۱. مرگ بیمار تایید گردد.
۲. اثبات و تایید اینکه مرگ به علت بیماری زمینه‌ای شناخته شده بیمار که مدارک و مستندات آن موجود است، رخ داده باشد.
۳. اثبات مدارک هویتی بیمار و تایید آنها جهت درج در گواهی فوت.
۴. رضایت بستگان درجه اول بیمار و پذیرش علت فوت اعلامی توسط پزشک.
۵. صدور گواهی فوت و جواز دفن با اطمینان کامل و بدون شک و ابهامی در این رابطه.
پس بر اساس پنج مورد فوق و با این اهداف، جسد باید تحت معاینه و بررسی قرار گیرد که در ادامه در مورد این معاینات و بررسی‌ها بیشتر توضیح خواهیم داد.
پس از فوت بیمار در اولین اقدام با مرکز سها تماس برقرار کرده و تقاضای پزشک و صدور گواهی فوت در منزل می‌کنیم و همکاران ما پس از اخذ شرح حال اولیه و اطلاعات اولیه و در صورتی‌که بیمار دارای بیماری زمینه‌ای باشد که مدارک و مستندات آن موجود باشد و مرگ در همان رابطه صورت گرفته باشد، پس از هماهنگی با پزشک صادر‌کننده جواز دفن، وی به سرعت بر محل جسد حضور پیدا خواهد کرد و صدور گواهی فوت را پس از طی مراحل لازم به انجام میرساند.
به محض ورود پزشک، اولین کار رویت مدارک هویتی یعنی کارت ملی و شناسنامه متوفی است که باید در دسترس بوده و در اختیار پزشک قرار داده شود و پزشک آنرا با شرایط ظاهری جسد مطابقت دهد که هویت متوفی مشخص گردد.
قدم بعدی معاینه و بررسی کامل جسد است هم بخاطر تایید مرگ و هم تشخیص علت فوت.
نزدیکان بیمار در لحظه معاینه باید اطراف جسد را خلوت کرده و شرایطی را فراهم کنند که پزشک در آرامش کامل بتواند، تمامی قسمتهای مختلف جسد را با دقت بررسی کند، ازدحام در اطراف جسد تمرکز پزشک را برهم زده و مانع از معاینه دقیق خواهد شد.
سایر خدمات سها: مراقب و پرستار سالمند
1. در معاینه و بررسی جسد، قدم اول تایید مرگ است
حتی اگر اورژانس یا پزشک در منزل یا پرسنل درمان از قبل فوت بیمار را تایید کرده باشند، جهت اطمینان باید مجددا علائم حیاتی بطور دقیق چک شود.
جهت اثبات فوت بیمار، ضربان قلب و تنفس بیمار چک می‌گردد. برای چک ضربان قلب نبضهای محیطی قابل اعتماد نیستند و باید علاوه بر سمع قلب با گوشی پزشکی، شریان‌های کاروتید گردنی هم لمس شوند.
پس از اطمینان از نبودن ضربان قلب، نداشتن تنفس نیز توسط دقت کردن به قفسه سینه و مشاهده عدم حرکت آن، تایید نبودن تنفس است و همچنین استفاده از گوشی برای سمع ریه و نداشتن صدای تنفسی هم عدم وجود تنفس را اثبات می‌کند.
پس از اطمینان از نبودن و نداشتن علائم حیاتی و عدم فعالیت قلب و ریه، مرگ مغز نیز باید تایید گردد که مهمترین عضو بدن می‌باشد و تمامی ارگان‌ها در جهت حفظ عملکرد و کارکرد صحیح آن در فعالیت هستند.
پس از ایست قلبی و تنفسی بیمار و بعد از چند دقیقه، مرگ مغزی فرا میرسد و مغز هم حیات خود را از دست می‌دهد و آنجاست که مرگ فرد غیرقابل برگشت است و با قطعیت ثابت می‌گردد و دیگر انجام احیای قلبی-ریوی (CPR) کمکی به بازگشت بیمار نخواهد کرد. جهت اثبات مرگ مغزی بیمار، پزشک باید مردمکهای بیمار را معاینه کند و اگر هر دو مردمک دچار میدریاز (گشاد‌شدن) بودند و واکنشی به نور چراغ‌قوه نداشتن یعنی مرگ مغزی رخ داده و فرایند مرگ، بی‌بازگشت خواهد بود و انجام احیای قلبی-ریوی هم در این شرایط بی‌فایده و بی‌اثر خواهد بود.
2. پس از تایید مرگ بیمار، نوبت به بررسی کامل بدن میرسد
از سر تا پای جسد، پشت و جلوی بدن باید بررسی گردد.
هر گونه اسکار جراحی، بریدگی، کبودی، وجود جراحت‌های جدید، وجود خون، آثار ضرب و جرح یا زمین‌خوردگی، حائز اهمیت هستند. تمام این بررسی‌ها در این جهت صورت می‌پذیرد که پزشک اطمینان پیدا کند که فوت بیمار بدنبال بیماری زمینه‌ای و در روند آن بیماری رخ داده است و اگر عامل دیگری در این بین دخیل بوده، حتما آنرا کشف کند.
اگر آثاری از کبودی‌های جدید و زخم‌های عمیق و خون که عامل آن قابل شناسایی نباشد در بدن، مشاهده گردد که شک و تردید در کشف علت اصلی فوت برای پزشک ایجاد کند، پزشک قادر نخواهد بود، گواهی فوت بیمار را صادر کند و جسد جهت بررسی بیشتر به پزشک قانونی منتقل می‌گردد.
پس بررسی و معاینه کامل جسد، الزامی و مهم است و بستگان حتما در این رابطه باید کمال همکاری را داشته باشند.
3. سپس مدارک و اسناد پزشکی باید بررسی شود
پس از معاینه و بررسی کامل جسد و حصول اطمینان برای پزشک که فوت بیمار با عللی غیرمعمول و مشکوک رخ نداده و در سیر و فرایند بیماری رخ داده است باید مدارک و اسناد پزشکی بیمار که شامل خلاصه پرونده‌ها در صورت بستری احتمالی، سونوگرافی یا پاتولوژی یا سایر مدارک پاراکلنیک که در آنها بیماری زمینه‌ای بیمار، ذکر شده باشد، رویت و بررسی گردد.
پس از رویت مدارک و مستندات و حصول اطمینان برای پزشک که مرگ بیمار در سیر و پیشرفت بیماری زمینه‌ای رخ داده باشد و رضایت کامل بستگان در این باره و قبول علت مرگ بیمار که توسط پزشک، عنوان می‌شود، پزشک صادر کننده اقدام به صدور گواهی فوت و جواز دفن بیمار خواهد کرد.
پس تمام بررسی‌ها و معاینات جسد، همگی برای حصول اطمینان در رابطه با علت فوت بیمار هستند که در ادامه بیماری زمینه‌ای و در روند طبیعی بیماری وی رخ داده باشد و علت مشکوک و غیر مرتبط دیگری نداشته باشد.
4. رضایت بستگان درجه اول بیمار الزامی است
در رابطه با رضایت بستگان، تاکید ویژه‌ای باید داشت، باید بستگان درجه اول متوفی، همگی در محل حاضر باشند، اگر بستگان، علت فوت اعلامی توسط پزشک را نمی‌پذیرند و انتظار فوت بیمار را نداشتند به هر دلیلی و جای شک و ابهامی در فرایند مرگ بیمارشان برای آنها وجود دارد، پزشک صادر کننده قادر به صدور گواهی فوت نخواهد بود و باید جسد جهت بررسی به مراجع ذیربط منتقل گردد که ابهامات و رضایت بستگان تامین گردد. پس رضایت تک‌تک بستگان درجه‌اول برای صدور گواهی فوت و جواز دفن الزامیست.
5. گام آخر » صدور گواهی فوت در منزل
در فرایند صدور گواهی فوت، نباید هیچ شک و شبهه و یا تردید و ابهامی چه از سمت پزشک و چه بستگان وجود داشته باشد و باید با اطمینان کامل از سمت پزشک و رضایت و پذیرش کامل از سمت بستگان، گواهی فوت و جواز دفن صادر گردد.
تاکید می‌کنم که گواهی فوت یک سند قانونی و کاملا پراهمیت است و اگر به هر دلیلی،نقص و خطایی در صدور آن صورت پذیرد و شکی در صدور آن وجود داشته باشد، ممکن است که تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد.
پس صدور این سند مهم نیاز به حصول اطمینان کامل پزشک و رضایت کامل بستگان دارد.
شاد و سلامت باشید.
نوشته شده توسط: دکتر مرتضی نجاتی صفا
